GESTOORD KLEURENZICHT
I. Wat is kleurenblindheid
De mens ziet niet alleen vorm, afstand, grootte en helderheid, maar ook kleuren. Het normale oog kan veel kleuren goed van elkaar onderscheiden, zelfs kleine tintverschillen. Spijtig genoeg vertonen 5 % van de jongens (1 op 20 ! ) en 0,4 % (1 op 250 !) van de meisjes aangeboren kleurenzinstoornis.Al wie minder goed kleuren kan zien, worden ten onrechte kleurenblind genoemd. Kleurenblindheid is in de meeste gevallen van kleurenzintekort een verkeerde benaming. Slechts weinig mensen zien geen kleuren (cfr zwartwit -TV). De meeste kleurenzintekorten betekenen slechts een gedeeltelijke beperking van het kunnen onderscheiden van kleuren Het beeld is dus minder kleurenrijk bij "kleurenblindheid !. Dit brengt ook mee dat een reeks kleuren met elkaar worden verward. Kleurenverwarring is dan ook het meest opvallende verschijnsel bij "kleurenblindheid") en niet enkel rood en groen, zoals meestal ten onrechte wordt gedacht. De kleurenzingestoorde kan daarentegen bepaalde andere kleuren wel zeer duidelijk uit elkaar houden. Hoeveel en welke kleuren niet gezien of anders gezien worden dan bij normaal kleurenzien, hangt af van de soort kleurenzinstoornis. Er bestaan namelijk veel vormen : van zeer licht tot zeer sterk (lichte aantasting is het meest frequent - dit uit zich in kleurverwarringen bij pastel-kleuren). De diagnose van kleurenzinstoornis moet dus type en ernst bepalen.
II. De meest voorkomende kleurenzinstoornissen is :
a) de aangeboren kleurenzinstoornis : meest frequent
-"rood-groen" verwarring: "protanoop"
-"purperrood-geelgroen" verwarring: "deuteranoop"
De aangeboren afwijking manifesteert zich in beide ogen en blijft voor altijd onveranderlijk.
b) De verworven kleurenzinstoornissen : door ziektes of medicaties die de oogzenuw of het centrum van het netvlies aantasten. Hier kan 1 oog aangetast zijn en eventueel kan de aandoening traag progressief zijn. Meestal zijn deze aandoeningen geen typische rood groen verwarringen.
III. Oorzaak
Langs erfelijke weg, meer bepaald via het X-chromosoom. Omdat de vrouw 2 X-chromosomen heeft, heeft zij minder kans om kleurenstoornissen te hebben, gezien 1 goed X-chromosoom volstaat om normaal kleurenzicht te hebben. Mannen, die kleurenblind zijn, geven hun deficiënt X-chromosoom door aan hun dochters, die allen draagster zijn van kleurenzinstoornissen. De zonen van de aangetaste mannen zullen altijd goed kleurenzien, tenzij de moeder ook draagster is ! Als de vrouwelijke draagsters dan later kinderen krijgen, zullen 1 op 2 jongens kleurenblind zijn en zullen 1 op 2 meisjes wederom draagster zijn. Meisjes kunnen maar aangetast worden, als hun vader kleurenblind is (dwz deficiënt X-chromosoom) en hun moeder draagster is van kleurenblindheid (dwz: hun vader was kleurenblind). Kleurenblinde moeders geven de kleurenblindheid door aan al hun zoontjes. Alle dochters zijn draagster van kleurenblindheid.
IV. Behandeling
Er bestaat geen geneeskundige behandeling van een aangeboren kleurenzinstoornis. Wel kunnen we enkele tips opdat de kleurenblindheid minder problemen zouden stellen:
-
Keuze van kleren : Kleurenblinden gaan soms kiezen voor eigenaardige kleurcombinaties, die in hun ogen mooi lijken. Zij moeten aanvaarden, dat anderen hen bijsturen, tenminste als ze niet ongewild extravagant willen overkomen.
-
Op school : Leerkrachten dienen tijdig te worden ingelicht. Op school wordt immers met kleuren gewerkt (oa in wiskunde en aardrijkskunde en bij plastische opvoeding). Soms kunnen de moeilijkheden met kleuren verkeerdelijk beoordeeld worden als fouten bij toetsen ! Soms gaat men zelfs twijfelen aan de intelligentie van bepaalde kinderen: is hij of zij nu zo idioot dat ze een groen potloood pakken ipv een rood ?
-
Bij studie- en beroepskeuze : Voor bepaalde beroepsrichtingen is goed kleurenzien zeer belangrijk. Hierbij gaat het dan om de veiligheid in het verkeer (bv. protanopen worden geweigerd als beroeps-chauffeur oa. bij de spoorwegen, luchtvaart, zeevaart, rijkswacht, bezoldigd personenvervoer, veiligheidsposten, enz...) of om de eisen gesteld aan het onderscheiden van kleuren tijdens de beroepsactiviteiten, vooral wanneer het noodzakelijk is ook lichte kleurverschillen op te merken om ernstige beroepsfouten te vermijden. Enkele voorbeelden van dit laatste:
- Drukkers: het beoordelen van kleurendruk
- Microscopisten : het beoordelen van gekleurde preparaten in de microscoop
- Scheikundigen : het beoordelen van kleurennuances in het scheikundig laboratorium bvb. in oplossingen
- Electronica : weerstanden en condensatoren worden gekleurd volgens de internationale kleurencode)
- Andere : textiel, kleding, kunst, film, fotografie, TV, bouwkunde, binnenhuisarchitectuur ,plantkunde.
Deze beroepen met specifiek kleurgebonden taken kunnen problemen geven, afhankelijk van de ernst van de kleurenzinstoornis. Die beroepen zijn dan minder of helemaal niet aangewezen. Wie rekening houdt met zijn kleurenzinstoornis, zal later problemen in het beroep vermijden, vooral bij ernstige kleurenzintekorten. Het spreek vanzelf dat bij het maken van een studie- en beroepskeuze het geheel van de geschiktheden en de ernst van de kleurenzinstoornis aan elkaar moeten afgewogen worden. De uiteindelijke beslissing gebeurt best in overleg met het PMS-centrum.
OPM: Hulp voor zeilers met kleurenblindheid. Het is mogelijk om met speciale filters een verschil te zien tussen rood en groen licht:
Website:
www.arolyth.se - Kies voor Engelse versie van site- Scroll naar beneden tot bij SEEKEY.
Er staat ook een technische uitleg bij.